Artykuły
Banknoty zastępcze
Przejście do sekcji:
Banknoty pieniądza zastępczego i lokalnego
Powiązane:
Tajemnice numerów i oznaczeń
Seria i numer - opis i przykłady
Banknoty zastępcze pieniądza obiegowego
Banknot wydrukowany w miejsce egzemplarza z wadą produkcyjną (destrukt). Od normalnego banknotu wyróżnia go specjalna seria i/lub numer. Nadaje się go z powodu wysokich kosztów ponownego druku banknotu z tym samym numerem seryjnym co destrukt. Druk egzemplarzy zastępczych ma na celu utrzymanie tej samej liczby banknotów w każdej partii produkcyjnej (kontrola dokładnej liczby banknotów w obiegu).
Numery zastępcze przyjmują różną formą. W niektórych krajach jest ona stała (przynajmniej w dłuższym okresie czasu), w innych zmienia się w zależności od emisji.
Niektóre kraje zrezygnowały całkowicie ze specjalnego oznaczania banknotów, a wykrywanie i usuwanie egzemplarzy nie spełniających norm jakościowych przejęły maszyny sortujące na etapie produkcji - np. w Australii od 1973 r. wydrukowane arkusze przechodzą kontrolę jakości. Po wykryciu destruktu automat oznacza go specjalnym tuszem. Następnie arkusze są cięte i banknoty trafiają do maszyny sortującej. Po wykryciu banknotu oznaczonego specjalnym tuszem jest on usuwany.
Banknoty zastępcze określa się również mianem star notes (od sposobu znakowania banknotów symbolem gwiazdki).
Legenda:
-
w przypadku używania jednej waluty przez kilka państw uwzględniono tylko kraj główny (np. dolar amerykański);
-
w przypadku unii walutowej podano nazwę waluty (np. euro);
- pojedyncza litera oznacza serię zastępczą jednoliterową, lub pierwszy znak serii przy dwu- i więcej znakowym oznaczeniu. Na przykład: Z - seria zastępcza jednoliterowa; ZY, ZZA, Z1, Z1A- seria zastępczna wieloznakowa;
- podwójna litera oznacza konkretną serię dwulietrową lub pierwsze dwie litery w serii wieloznakowej - na przykład ZZ, ZZA, ZZ2. Inna kombinacja - np. ZA, BZ, Z1, 1Z - jest serią zwykłą;
- zapis -Z oznacza, że serie zastępczą definiuje druga litera. Na przykłd AZ, ZZ, 1Z;
- analogiczny system dotyczy serii zawierającej cyfry;
- w przypadku zapisu innymi alfabetami niż łacińskim, wygląd znaku może się różnić od znaku widocznego na banknocie. Szczególnie widocznie jest to w alfabecie arabskim;
- banknoty obiegowe najnowszych emisji danej waluty;
- banknoty starszych lub nowszych emisji niż opisano, mogą mieć inne oznaczenia;
Stan na marzec 2021 r.
? - informacja niezweryfikowana; w trakcie weryfikacji
informacja zweryfikowana; Wykaz uzupełniany na bieżąco
Albania | Armenia | Australia | Bośnia i Hercegowina | Brazylia | Bułgaria | Chorwacja | Czechy | euro | Fidżi | Hongkong | Irak | Japonia | Jersey | Kirgistan | Kiribati | Kolumbia | Kostaryka | Macedonia Północna | Mozambik | Nowa Zelandia | Oman | Panama | Polska | Rosja | Singapur | Stany Zjednoczone Ameryki | Szwajcaria | Szwecja | Turcja | Ukraina | Węgry | Wielka Brytania | Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha | Wyspy Cooka |
obecnie nie stosuje się numeracji zastępczej ani banknotów zastępczych; w przeszłości było to prawdopodobnie X |
Informacja dzięki uprzejmości:  |
Arabia Saudyjska - rial saudyjski: ?
Argentyna - peso argentyńskie: R ?
numery seryjne banknotów zastępczych zaczynają się cyfrą 9 lub liczbą 99 - ԱԱ 90000001 - przy znacznej ilości banknotów zastępczych - ԱԱ 99000001 - przy niewielkiej ilości banknotów zastępczych Litery alfabetu ormiańskiego (tutaj AA). |
Informacja dzięki uprzejmości:  |
Australia - dolar australijski: -
obecnie nie stosuje się numeracji zastępczej ani banknotów zastępczych; do 1973 r. były oznaczane gwiazdką *. Do konkretnego nominału była przypisana dwuliterowa seria, trzecią kolejna litera zaczynając od A: ZA - $1 - ZAA 00001* ZF - $2 - ZFA 00001* ZN - $5 - ZNA 00001* ZS - $10 - ZSA 00001* ZX - $20 - ZXA 00001* od 1993 r. dwie pierwsze cyfry oznaczają rok emisji |
Azerbejdżan - manat azerbejdżański: ?
Bahrajn - dinar bahrajski: ز ?
| arabskie Z | |
Barbados - dolar barbadoski: Z ?
Belize - dolar belizeński: DZ ?
Bermudy - dolar bermudzki: Z/ ?
seria w postaci ułamka |
|
seria zwykła lub w postaci ułamka |
|
Białoruś - rubel białoruski: XX ?
 |
 |
źródło: banknote.ws |
Bośnia i Hercegowina - marka zamienna: -
Banknoty z błędem produkcyjnym wymieniane są na banknoty z nowymi numerami seryjnymi, kontynuując porządek arytmetyczny w obrębie nominału. Na przykład: produkowanych jest 15 000 000 sztuk danego nominału, z numerami od H00000001 do H15000000. Banknoty zastępujące destrukty będą miały numery zaczynające się od H15000001. Tak więc banknoty marki zamiennej można rozpoznać tylko według numeru seryjnego, znając oczywiście nakład w jakim nominały zostały wydrukowane. |
|
Informacja dzięki uprzejmości:  |
|
Brazylia - real brazylijski: -
obecnie (seria druga reala) nie stosuje się specjalnych oznaczeń ani banknotów zastępczych. Jedynym wyjątkiem był banknot o nominale 2 reali brazylijskich z 2016 r., i jest to seria od DZ100020001 do DZ102237000; seria (pierwsza reala) datowana na 01.07.1994 - konkretne serie zaczynające się A lub gwiazdką * - w zależności od nominału; do 1994 r. (banknoty cruzeiro; poprzednia nazwa waluty) była to gwiazdka * szczegółowe wykazy numerów seryjnych od 1942 r. |
|
Informacja dzięki uprzejmości:  |
|
obecnie nie stosuje się specjalnych oznaczeń ani banknotów zastępczych; poprzednio (do 2010 r.) seria banknotów zastępczych zaczynała się literą Я - litery pisane cyrylicą |
|
Informacja dzięki uprzejmości:  |
|
Burundi - frank burundyjski: ZZ ?
w innym miejscu niż numer |
|
Narodowy Bank Chorwacji nie prowadzi sprzedaży banknotów zastępczych |
Informacja dzięki uprzejmości:  |
obecnie nie stosuje się numeracji zastępczej ani banknotów zastępczych; |
Informacja dzięki uprzejmości:  |
Demokratyczna Republika Konga - frank kongijski: Z ?
| prawdopodobnie: 5 dolarów: ZA do ZE - litery A B C D E przypisane do nominału 10 dolarów: ZF do ZK - litery F G H J K przypisane do nominału 20 dolarów: ZL do ZR - litery L M N P R przypisane do nominału 50 dolarów: ZS do ZU - litery S T U przypisane do nominału 100 dolarów: ZV do ZZ - lietry V X Y Z przypisane do nominału Litery I, O, Q nie używane - rezerwowe |
Dominikana - peso dominikańskie: ?
Dżibuti - frank dżibutyjski: Z ?
| prawdopodobnie: |
|||||||||
| 100 | 200 | 300 | 400 | 500 | 600 | 700 | 800 | 900 | 999 |
| ١٠٠ | ٢٠٠ | ٣٠٠ | ٤٠٠ | ٥٠٠ | ٦٠٠ | ٧٠٠ | ٨٠٠ | ٩٠٠ | ٩٩٩ |
 |
 |
|||||||||
źródło: banknote.ws |
||||||||||
Eswatini (Suazi) - lilangeni: AZ ?
obecnie nie stosuje się numeracji zastępczej ani banknotów zastępczych; więcej informacji o numerach seryjnych |
|
Informacja dzięki uprzejmości:  |
|
Falklandy - funt falklandzki: ?
banknoty Fidżi używają "serii Z" do oznaczenia banknotu zastępczego. Na przykład, zamiast zaczynać od FFA, numer seryjny zastępczego banknotu zaczyna się od ZZA. |
|
Informacja dzięki uprzejmości:  |
|
Filipiny - peso filipińskie: + ?
 |
 |
źródło: banknote.ws |
 |
 |
źródło: banknote.ws |
Gibraltar - funt gibraltarski: ?
druga litera w serii |
|
obecnie nie stosuje się numeracji zastępczej ani banknotów zastępczych.
Dla obniżenia kosztów i czasu produkcji banknoty pakuje się po 50 000 egzemplarzy bez zachowania kolejności numerów seryjnych. Destrukty są usuwane, a partię uzupełnia się kolejnymi banknotami; w przeszłości, w zależności od emitenta, mogło to być Z lub ZZ |
|
Informacja dzięki uprzejmości:  |
|
 |
 |
źródło: banknote.ws |
Indonezja - rupia indonezyjska: X ?
 |
 |
źródło: banknote.ws |
| Oznaczeniem banknotu zastępczego jest prefiks w liczniku zaczynający się od litery nominału i cyfry 99 w liczniku.
Na przykład G/99 dla nominału 250 dinarów irackich, T/99 dla nominału 500 itd. - 250 dinarów - ج = G - 500 dinarów - ط = T - 1000 dinarów - د = D - 5000 dinarów - ھ = H - 10 000 dinarów - و = W - 25 000 dinarów - ز = Z - 50 000 dinarów - ي = J ٩٩ - arabskie cyfry 99 |
|
Informacja dzięki uprzejmości: |
|
| Wcześniejsze emisje zaczynają się od cyfr: 1, 2, 3, ..., 9
- banknoty zastępcze miały prefiks ٠ (0) przed cyfrą - 01, 02, 03. Późniejsze emisje w postaci ułamkowej, a banknoty zastępcze prefiks ٩ (9) - 99/9, 98/9, 97/9. |
|
Islandia - korona islandzka: ?
Izrael - nowy izraelski szekel: ?
Jamajka - dolar jamajski: ZZ, ZZZ ?
| dwu i trzyliterowe serie | |
obecnie nie stosuje się numeracji zastępczej ani banknotów zastępczych Szczegółowe informacje na temat produkcji japońskich banknotów |
Informacja dzięki uprzejmości:   |
arabskie cyfry 99 w mianowniku |
|
Informacja dzięki uprzejmości:  |
Jordania - dinar jordański: زز ?
 |
arabskie ZZ |
 |
 |
źródło: banknote.ws |
Kajmany - dolar kajmański: Z/1 ?
postać ułamkowa |
|
Kambodża - riel kambodżański: ?
Kanada - dolar kanadyjski: - ?
| obecnie prawdipodobnie nie ma specjalnych oznaczeń; starsze emisje miały znak * lub X blog o pieniądzach Kanady |
|
 |
|
postać ułamkowa, dwuliterowa w liczniku zaczynająca się od arabskiego R. W liczniku cyfra 1. Często podawane jako np. AR/1, ze względu na nieprawidłowe odczytanie kierunku pisma arabskiego |
|
|
|
LL pisane cyrylicą |
|
 |
 |
Kenia - szyling kenijski: ZZ ?
 |
 |
źródło: banknote.ws |
| dwuliterowa seria zastępcza ZZ |
Informacja dzięki uprzejmości:  |
| banknoty nie istnieją, tylko monety | |
|
|
Kolumbia - peso kolumbijskie: -
W procesie produkcji drukuje się określoną liczbę ponumerowanych banknotów, w ramach której pewien zakres numerów (banknotów) jest zarezerwowany na potrzeby wymiany. Wydrukowane arkusze przechodzą dwie kontrole jakości - mechaniczną i ręczną. Destrukty są usuwane, a ich miejsce zajmują banknoty z zarezerwowanego zakresu - są to kolejne numery danego arkusza produkcyjnego. W związku z tym, obecnie, banknoty te nie mają specjalnych oznaczeń i numerów. W przeszłości, prawdopodobnie, oznaczeniem banknotu zastępczego było R, ★, *, w zależności od roku emisji |
Informacja dzięki uprzejmości:  |
Korea Południowa - won południokoreański: ?
Korea Północna - won północnokoreański: ?
Kostaryka - colon kostarykański: -
obecnie nie stosuje się numeracji zastępczej ani banknotów zastępczych. Banknoty Kostaryki są kontrolowane przez zautomatyzowany system kontroli jakości o nazwie „Kontrola pojedynczych banknotów” (Single Note Inspection). Każdy wadliwy banknot jest natychmiast niszczony, a numer seryjny nie jest zastępowany. Z tego powodu numery seryjne nie następują po sobie. |
Informacja dzięki uprzejmości:  |
Kuwejt - dinar kuwejcki: /99 /٩٩ ?
| seria ułamkowa; seria i numer zapisana znakami łacińskimi i arabskimi |
|
|
|
| seria i numer zapisana alfabetem łacińskim i laotańskim; prawdopodobnie dwie te same litery |
|
|
|
Liban - funt libański: /99 /٩٩ ?
| seria ułamkowa; seria i numer zapisana znakami łacińskimi i arabskimi |
|
|
|
Liberia - dolar liberyjski: ZZ ?
Macedonia Północna - denar macedoński: różne
banknoty zastępcze oznaczane są dwuliterową serią, każdorazowo uzgadnianymi z drukarnią; litery serii pisane cyrylicą, numer 6-cio lub 7-mio cyfrowy w zależności od nominału. |
Informacja dzięki uprzejmości:  |
Malawi - kwacha malawijska: Z ?
Malediwy - rupia malediwska: Z ޜ ?
| seria i numer powtórzone: - litery i cyfry alfabetem łacińskim, - litery alfabetem taana (zapis języka malediwskiego) |
|
|
|
Mauritius - mupia maurytyjska: Z ?
| druga litera serii; seria i numer powtórzone: - litery i cyfry alfabetem łacińskim, - litery alfabetem pisma birmańskiego |
|
|
|
 |
 |
źródło: banknote.ws |
numer seryjny banknotów zastępczych składa się z dwóch liter i ośmiu cyfr. Pierwsza litera jest oznaczeniem nominału, drugą jest zawsze W. |
|
 |
 |
 |
 |
Informacja i skany banknotów dzięki uprzejmości:  |
|
Naddniestrze - rubel naddniestrzański: ?
 |
 |
źródło: banknote.ws |
| w zależności o serii może to być: - R w mianowniku serii ułamkowej - R na początku, przed numerem - R na końcu numeru |
|
|
|
Nowa Zelandia - dolar nowozelandzki: -
Bank Rezerw Nowej Zelandii nie wydaje już banknotów zastępczych od momentu przejścia na substrat polimerowy w 1999 r. Zarówno banknoty z serii 6, jak i z serii 7 nie mają banknotów zastępczych. Obecnie dwie pierwsze cyfry serii oznaczają rok emisji |
|
Informacja dzięki uprzejmości:  |
|
obecnie nie stosuje się numeracji zastępczej ani banknotów zastępczych; w przeszłości była to arabska liczba /٩٩ w mianowniku |
|
informacja dzięki uprzejmości: |
|
Pakistan - rupia pakistańska: X ?
 |
 |
źródło: banknote.ws |
| w obiegu banknoty dolara amerykańskiego | |
|
|
Papua-Nowa Gwinea - kina: ZZZZ ?
| obecnie dwie pierwsze cyfry numeru są dwiema ostatnimi cyframi roku - 17 = 2017 r. | |
|
|
|
obecnie dla banknotów zmodernizowanych, wprowadzonych do obiegu od 7 kwietnia 2014 r. (emisje od 2012 r.) o nominale 10, 20, 50, 100, 200 oraz 500 zł, zrezygnowano z banknotów zastępczych. Uzupełnianie braków powstających w wyniku niszczenia banknotów niespełniających wymogów jakościowych polega na tym, że dana partia produkcyjna w której wystąpiły banknoty wadliwe jest uzupełniana banknotami opatrzonymi kolejnymi numerami z następnej serii tak, aby uzyskać liczbę banknotów potrzebną do skompletowania tej partii produkcyjnej; dla banknotów sprzed modernizacji (wprowadzonych do obiegu od 1 stycznia 1995 r. do 7 kwietnia 2014 r. - emisje do 2012 r.) były stosowane serie zastępcze w postaci ZX i YX, gdzie X było dowolną literą alfabetu: |
|
 |
 |
źródło: onebid.pl |
|
Informacja dzięki uprzejmości: |
|
Republika Chińska - Tajwan - nowy dolar tajwański: ?
Republika Zielonego Przylądka - escudo Republiki Zielonego Przylądka: Z ?
obecnie nie stosuje się numeracji zastępczej ani banknotów zastępczych; |
|
Informacja dzięki uprzejmości:
 |
|
| obecnie dwie pierwsze cyfry numeru są dwiema ostatnimi cyframi roku - 20 = 2020 r. | |
|
|
Rwanda - frank rwandyjski: X ?
Seszele - rupia seszelska: ZZ ?
Singapur - dolar singapurski: -
obecnie nie stosuje się numeracji zastępczej ani banknotów zastępczych. Wadliwe egzemplarze są zastępowane kolejnymi podczas kontroli jakości; wcześniej było to prawdopodobnie ZZ |
|
Informacja dzięki uprzejmości:
 |
|
Somalia - szyling somalijski: ?
Somaliland - szyling Somalilandu: ZZ ?
Sri Lanka - rupia lankijska, rupia Sri Lanki: Z/ ?
| seria ułamkowa, Z w liczniku | |
|
|
Stany Zjednoczone Ameryki - dolar amerykański: ★
| oznaczenie gwiazdką | |
| szczegółowe informacje o numerach seryjnych | |
 |
 |
źródło: banknote.ws |
|
Sudan Południowy - funt południowosudański: ZZ ?
Surinam - dolar surinamski ZZ ?
Szwajcaria - frank szwajcarski:-
Szwajcarski Bank Narodowy nie stosuje żadnej specjalnej numeracji ani etykietowania banknotów zastępczych. Niepoprawnie wydrukowane banknoty są niszczone, a numer seryjny nie jest już używany; obecnie pierwsze dwie cyfry oznaczają rok emisji: 17 = 2017 r. |
|
Informacja dzięki uprzejmości:  |
|
od 2015 r. nie stosuje się numeracji zastępczej ani banknotów zastępczych; wcześniej banknoty zastępcze znakowano * |
|
Informacja dzięki uprzejmości:  |
|
| druga litera? | |
|
|
Tanzania - szyling tanzański: Z ?
| druga litera? | |
|
|
Trynidad i Tobago - dolar Trynidadu i Tobago: ZZ ?
obecnie nie stosuje się numeracji zastępczej ani banknotów zastępczych |
|
Informacja dzięki uprzejmości:
 |
|
Turkmenistan - manat turkmeński: ZZ ?
Uganda - szyling ugandyjski: Z ?
obecnie drukarnia NBU nie stosuje znakowania i numeracji zastępczej. Banknoty wadliwe są usuwane podczas automatycznego procesu produkcyjnego i zastępowane banknotami odpowiedniej jakości o tej samej serii i numerze co destrukt. Banknoty hrywny drukowane są także przez drukarnie zagraniczne, ale nie ma informacji o sposobie postępowania z destruktami; dawniej prawdopodobnie litery ЯЯ (cyrylica) |
|
Informacja dzięki uprzejmości:  |
|
obecnie nie stosuje się numeracji zastępczej ani banknotów zastępczych |
|
Informacja dzięki uprzejmości:
 |
|
Wielka Brytania - funt szterling: -
obecnie nie stosuje się numeracji zastępczej ani banknotów zastępczych. Banknoty uszkodzone bądź nie wprowadzone do obiegu z różnych przyczyn są usuwane z partii, a informacje na ich temat zapisuje się rejestrach wyprodukowanych banknotów |
|
Informacja dzięki uprzejmości:
 |
|
Wyspa Man - funt manx, funt Wyspy Man: ?
Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha
- funt Świętej Heleny: -
| nie stosuje się numeracji zastępczej ani banknotów zastępczych | |
Informacja dzięki uprzejmości:
 |
|
Wyspy Cooka - dolar Wysp Cooka: -
w 1995 r. banknoty zaczęto wymieniać na monety. W 2015 r. wszystkie zapasy banknotów zostały sprzedane na przetargu. W obiegu funkcjonuje jedynie banknot o nominale 3 dolarów |
|
|
|
Wyspy Owcze - korona Wysp Owczych: ?
Wyspy Salomona - dolar Wysp Salomona: ?
Wyspy Świętego Tomasza i Książęca - dobra: ?
Zjednoczone Emiraty Arabskie - dirham ZEA: ٩٩٩ ?
| arabskie 999 | |
Banknoty pieniądza zastępczego i lokalnego
notgeld (w trakcie realizacji)
Wizerunki, różnych serii, bonów towarowych PeKaO z 1960 r. |
|
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| - | - |
 |
 |
 |
 |
| - | - |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| Wizerunki, różnych serii, bonów towarowych PeKaO z 1969 r. |
|
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| Wizerunki, różnych serii, bonów towarowych PeKaO z 1979 r. | |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| Wizerunki bonów towarowych Baltona z 1973 r. Brakuje wizerunków tylnych stron 1, 5 i 10 dolarów. więcej informacji źródło grafik: www.banknote.ws |
|
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
- |
 |
 |
 |
- |
 |
- |
 |
 |
inne (w trakcie realizacji)
Opracowanie własne. Potwierdzone informacje i cytowania pochodzą od oficjalnych emitentów. W przypadku korzystania z innych źródeł stosowna informacja znajduje się w opisie danej waluty.